संघे शक्ति कलौयुगे

       

                               नीतिश्लोक 

                       श्री मदन मोहन मालवीय

         विरोधिनोपि श्रोतव्यम् आत्मनीयतया मतम्।
       तत्कालं न विरोद्धव्यं यथाकालं तु खण्डयेत्।। १ ।।

   

       (१)     विरोधी पक्षको भनाइलाई पनि आत्मीयताको साथ सुन्नु पर्द छ तुरुन्तै विरोध गर्नुहुन्न 

          समयसापेक्ष कालान्तरमा उसको अनुचित कुराको खण्डन गर्नुपर्छ ।

      

       समानसुखदुःखानां समानोद्दिष्टकांक्षिणाम्।
      तथा समानश्रद्धानां संघः स्वाभाविको यतः।। २ ।।

  

      (२)    सुख दु:ख मा समानता पूर्वक् उद्देश्य तथा श्रद्धा राख्ने व्यक्ति हरु संगठनका 

            स्वभाविक पक्ष हुन् ।

           

            न संघरूपिणी ज्ञेया सेना बाह्यानुशासना।
           समितिर्वा सदस्यानाम् अगृहीतानुशासना।। ३ ।।

       

          (३) मात्र सैन्य अभ्यास जस्तो बाहिरी अनुशासन देखाउनु पर्याप्त हुदैन 

            आन्तरिक अनुशासन हुनु चै महत्वपूर्ण हो ।

         

          क्षणे-क्षणे  विरोधश्च   विपदश्च   पदे   पदे।
         प्रलोभनान्यनन्तानि संघकार्यं हि दुष्करम्।। ४ ।।

       

         (४) जुन संगठन भित्र प्रतिक्षण विरोध मात्र हुन्छ पाइला पाइलामा विपत्ति छ 

           र संगठित व्यक्ति  हरु लोभी छन् भने त्यो संगठनको प्रगति हुन धेरै कठिन हुन्छ ।

         

          योगक्षेमाय धर्मस्य सभ्यतायाः सुसंस्कृतेः।
         नैवान्यो विद्यते पन्थाः लोकसंघटनं विना।। ५ ।।

      

          (५) धर्म सभ्यता र संस्कृतिको संरक्षणका लागि समाज संगठित नभई अर्को 

            कुनै विकल्प हुदैन ।।

       

        विना प्रीति विना नीतिं विना सत्कार्यपद्धतिम।
        विना   कर्तृत्वशक्तिं   च  संघो   नैव  विवर्धते।। ६ ।।

     

         (६) बिना प्रेम र नैतिकता अनि सत्कार्य पद्धति एवं कर्म शक्ति  बिना संगठनको 

            कार्य अगाडि बढ्न सक्तैन ।

          

           वाक्ताडनं प्रमत्तस्य परीवादं रिपोरपि।
           प्रतिवादं विमूढ़स्य वर्जयेल्लोकसंग्रही।। ७ ।।

        

             (७) उन्मत्तलाई गाली गर्ने शत्रुको निन्दा गर्ने मूर्ख संग प्रतिवाद गर्ने र 

             लोकप्रियताको इच्छा राख्ने लाई त्याग्नुपर्छ ।

       

          एहि ब्रूहि समाधेहि समाश्वसिहि मा स्म यैः।
         आपन्नमिति यो ब्रूयात् तस्य लोको वशंवदः।। ८ ।।

      

           (८) आपत्त विपत्ती मा परेको व्यक्तिलाई श्रद्धा पूर्वक उसको समाधान गर्नुपर्छ ।

          तिमी नडराउ म छु भनेर आश्वासन दिनुपर्छ यस्तो कार्य गर्नाले उसका पक्षहरू 

         संगठनका अनुयायी हुन्छन् ।

        

        सोत्साहानां मनाक् कुर्यात् काले सत्त्वपरीक्षणम्।
        प्रोत्साहयेन्निरुत्साहान्   न   वाचोपितु   कर्मणा।। ९ ।।

       

           (९) उत्साहजनक व्यक्तिलाई आफ्नो संगठन भित्र नियंत्रित गर्नुपर्छ  र समय 

         आउदा परिक्षण पनि गर्नुपर्छ । निरुत्साही लाई वाणी ले मात्र होइन 

               कर्म द्वारा प्रोत्साहन गर्नुपर्छ ।

        

            यत्र सर्वे सुखासीना वावदूकाः प्रमादिनः।
           दीना दुर्व्यसनाधीना संघोेसौ सम्प्रणश्यति।। १० ।।

        

            (१०) संगठन खोलेर सुख संग बस्ने कार्य नगर्ने अधिक वार्ता गर्ने, 

           प्रमादी ( आलसी ) दु:खद परिस्थितिमा रहेका र दुर्व्यसनमा आसक्त

            व्यक्ति हरु छन् भने त्यो संगठन को यथाशीघ्र विनाश हुन्छ ।

          

          एकाकी नैव  भुंजीत  नैवैकाकी रमेय यः।
          न चैकाकी नयेत् कालं संघकार्य परायणः।। ११ ।।

      

             (११) संगठन वा संस्थामा आबद्ध व्यक्तिले एक्लै नखाने एक्लै नखेल्ने र

                 एक्लै समय बिताउन पनि हुदैन ।

            

             वाचा मित्रत्वमायान्ति वाचैवायान्ति शत्रुताम्।
             इति  विज्ञाय  संघार्थी  सदावाचंयमो  भवेत्।। १२ ।।

          

            (१२) बोली बाट नै मित्र हुन्छन् वाणी ले नै शत्रु जन्माउने हो 

               तसर्थ संगठनमा आबद्ध व्यक्तिको बोली संयमित हुनुपर्छ ।

        

           त्रेतायां मंत्र-शक्तिश्च ज्ञानशक्तिः कृते-युगे।
          द्वापरे युद्ध-शक्तिश्च, संघे शक्ति कलौ युगे।। १३ ।।

         

          (१३) सत्य युगमा ज्ञान शक्ति त्रेता युगमा मन्त्र शक्ति

         द्वापर युगमा युद्ध शक्ति र कलि युगमा संगठनमा शक्ति हुन्छ ।

           

            संघो ददाति सामर्थ्यं सामर्थ्यात् सर्व योग्यता।
           योग्यत्वाद् यः समुत्कर्षाे निरमायः स सर्वथा।। १४ ।।

    

          (१४) संगठन बाट सामर्थ्य प्राप्त हुन्छ सामर्थ्य बाट संपूर्ण योग्यता हासिल हुन्छ 

           जब योग्यता उत्कर्षमा पुग्छ तब विघ्न रहित संगठन हुन्छ ।

           

            विदुषां शास्त्रतः शक्तिः वीराणां सा च शस्त्रतः।
            धनश्रमादितोन्येषां   शक्तिः    सर्वस्य   संघतः।। १५ ।।

         

         (१५) विद्वान शास्त्र बाट वीर शस्त्र बाट र अन्य सर्वसाधारण धन एवं परिश्रम बाट 

           जो शक्ति आर्जन गर्छन् त्यो शक्ति संगठन बाट सबैले प्राप्त गर्न सक्नेछन् ।
      
                 नेपाली अनुवादक-

                     केशव शरण लुईटेल
                        २०७५-०७-१८ गते